بەزەییت بە خوێنەردا بێتەوە

ئامۆژگارییەکانی کورت ڤۆنیگەت لەمەڕ نووسینی چیرۆکی باش

کورت ڤۆنیگەت

ئامادەکردن و وەرگێڕان: هەژار عوسمان

"تەنیا لەپێناو دڵخۆشکردنی کەسێکدا بنووسە. ئەگەر پەنجەرەیەک بکەیتەوە و ئەڤین بۆ جیهان بخولقێنیت، تا لەوێوە قسە بکەیت، ئەوا چیرۆکەکەت تووشی خیزەخیزی سییەکان دەبێت."

ساڵانێکی زۆر خوێندنەوە و نووسینی باش لەژێر فەرووی کەروێشکە جادووییەکانەوە سەر دەر ناهێنێت، بەڵکوو لە ئامۆژگاریی نووسەرە مەزن و بەناوبانگەکانی جیهانەوە سەرچاوە دەگرێت؛ کورت ڤۆنیگەت؛ ئانارشیست، دیدەنیکاریی ئەندێشەیی مردووەکان و ڕۆحە دڵتەنگەکان - یەکێکە لەو ناوە دیارانە و لێرەدا ئاماژە بە هەشت خاڵ دەکەین دەربارەی چۆنیەتی چیرۆکنووسین، کە ڤۆنیگەت پێی وایە دەبنە هۆی زایینی چیرۆکی باش.

١. هەموو کاراکتەرێک دەبێت شتێکی گەرەک بێت، تەنانەت ئەگەر گڵاسێک ئاویش بێت.

٢. لانی کەم کاراکتەرێک بدە بە خوێنەر کە وی/وێ بتوانێ لایەنی بگرێت. 

٣. تەواوی کاتی کەسێکی نائاشنا [خوێنەر] بەکاربێنە بە وەها ڕێگەیەک، کە وی/وێ هەست نەکات کاتی لەکیس چووە. 

٤. هەموو ڕستەیەک دەبێت یەکێک لەم دوو شتە ئەنجام بدات؛ دەرخستنی کاراکتەر یان پێشڤەچوونی ڕووداو. 

٥. بە جۆرێک بنووسە وەک بڵێی لە کۆتاییی نووسینەکەتەوە نزیکیت. 

٦. کەسێکی سادیست بە. هیچ گرنگ نییە چ شیرین و چ بێگوناهن کاراکتەرە سەرەکییەکانت. وا بکە شتی ناخۆش و تۆقێنەریان بەسەردا بێت، بۆ ئەوەی خوێنەرەکان بتوانن ببینن کە کاراکتەرەکان لە چی سازێنراون. 

٧. تەنیا لەپێناو دڵخۆشکردنی کەسێکدا بنووسە. ئەگەر پەنجەرەیەک بکەیتەوە و ئەڤین بۆ جیهان بخولقێنیت، تا لەوێوە قسە بکەیت، ئەوا چیرۆکەکەت تووشی خیزەخیزی سییەکان دەبێت. 

٨. هەرچی زوو بێت باشترە بە پێی پێویست زانیاری بدەیت بە خوێنەرەکانت. تا دڕدۆنگی و وروژاوییەکانیان بڕەوێنەوە و دامرکێنەوە. خوێنەر دەبێت ئەم چەشنە تێگەیشتنە تەواوەی لەلا گەڵاڵە ببێت کە چ باسە و چ ڕوودەدا، لەکوێ و بۆچی، کە خۆیان بۆ خۆیان دەتوانن چیرۆکەکە تەواو بکەن، پێویستە سیسرکەکان دوایین لاپەڕەکانی کۆتایی بخۆن.

لە پاش ئەو هەشت خاڵەی سەرەوە، ڤۆنیگەت، لەمەڕ ئەو بابەتەی هەڵی دەبژێریت بۆ نووسین، دەڵێت 

"بابەتێک ببینەوە خۆت گرنگی و بایەخی پێ بدەیت  و لە دڵەوە هەست بەوە بکەیت ئەوانی دیکەش بایەخی پێ دەدەن. سەرڕای ئەوەی پەلەپەلت لێ ناکەم ڕۆمانێک بنووسیت، بەهەرحاڵ ئەگەر بشینووسیت من هیچ بەداخ نابم، ئەوە مانای ئەوەیە تۆ بایەخ بە بابەتێک دەدەیت."

لەمەڕ ئاسانیی زمانی نووسینیشەوە، دەڵێت:

"بۆ بەکارهێنانی زمان؛ ئەو دوو گەورە مامۆستایەی زمانت لەبیر بێت؛ ویلیام شەیکسپییەر و جەیمس جۆیس، ڕستەگەلێکیان دەنووسی کە منداڵانە بوون بەڵام بابەتەکانیان گرنگترین و قووڵترینەکان بوون."

"بەزەییت بە خوێنەردا بێتەوە" ئەمە قسەی ڤۆنیگەتە و پێی وایە خوێنەر دەبێت هەزاران نیشانە و خاڵی سەر کاغەز بناسێتەوە و دەستبەجێ لە مێشکی خۆیدا مانای بۆ بدۆزێتەوە. دەڵێت ئەوان مەجبوورن بخوێننەوە و ئەم دەردەشەیە دەبێت لە کۆتاییدا ددان بەوەدا بنێت کە هەڵبژاردە ستایڵستیکەکانی ئێمە وەکوو نووسەر نە بێشوومارن نەیش سیحری و هەقایەتی.

ڤۆنیگەت لەبارەی ترس و ئازادیی نووسینەوە دەڵێت

"هەواڵە خۆشەکە ئەوەیە کە ئێمەی ئەمەریکایی لەژێر سایەی دەستوورێکی بێهاوتادا حوکم دەکرێین، دەستوورەکە ڕێگەمان پێ دەدات هەرچی دڵمان کەیفی پێی دێ بینووسین بەبێ ئەوەی ترسمان لە سزا هەبێت. جا بۆیە مانابەخشترین لایەنی ستایڵی ئێمە ئەوەیە کە هەرچییەک هەڵدەبژێرین بۆ نووسین لەبارەیەوە، بێ ئەملاوئەولا بێسنوورە."

کورت ڤۆنیگەت، ڕۆماننووس و ساتیریستێکی ئەمەریکاییە و لە ١١ی نۆڤەمبەری ١٩٢٢ لە ئیندیاناپۆلیسی ویلایەتی ئیندیانا لەدایک بووە. بەدرێژایی ٥٠ ساڵ نووسین؛ ١٤ ڕۆمان، ٣ کۆمەڵە چیرۆک، ٥ شانۆنامە و ٥ کتێبی دیکەی بڵاوکردەوە. ڤۆنیگەت بە ڕۆمانی "قەسابخانەی ژمارە ٥" و دیوی تاریکی تەنزئامێز لە نووسینەکانیدا دەناسرێتەوە. ١١ی ئەپرڵی ٢٠٠٧ لە تەمەنی ٨٤ ساڵانیدا کۆچی دوایی کرد.